عصب سیاتیک چیست

سیاتیکا (Sciatica) چیست

درد سیاتیک

عصب سیاتیک یک عصب محیطی (Peripheral nerve) در اندام تحتانی است که از شبکه خاجی یا ساکرال (Sacral plexuss) منشعب می شود. این عصب ضخیم ترین عصب محیطی بوده که پهنای آن در ابتدا حدود دو سانتی متر است. مسیر عصب سیاتیک از شبکه ساکرال به طرف سوراخ سیاتیک بزرگ و از زیر عضله پیریفورمیس به سمت پشت ران بوده و در قسمت پشتی تحتانی ران به دو شاخه انتهایی به نام عصب درشت نئی یا تیبیال (Tibial nerve) و عصب نازک نئی مشترک یا پرونئال مشترک (Common peroneal nerve or Common fibular nerve) تقسیم می گردد.

عصب سیاتیک و شاخه های انتهایی آن (عصب تیبیال و پرونئال مشترک) به عضلات پشت ران، ساق پا و پا (کف پا و پشت پا) عصب دهی می کنند. شاخه های انتهایی عصب سیاتیک همچنین در عصب دهی به پوست ساق پا، پا (کف پا و پشت پا)، مفاصل زانو و مچ پا نیز نقش دارند.عصب سیاتیک شامل اعصاب نخاعی L4-L5 و S1-S2-S3 است.

شاخه های جانبی شامل:

*شاخه های مفصلی جهت مفصل ران (مفصل هیپ)

*شاخه های عضلانی جهت عضلات دوسر رانی (بایسپس فموریس)، نیم غشایی (سمی ممبرانوسوس) ، نیم وتری (سمی تندینوسوس) و قسمت ایسکیال عضله نزدیک کننده بزرگ (اداکتور ماگنوس)

شاخه های انتهایی شامل:

*عصب درشت نئی یا عصب تیبیال (Tibial nerve)

*عصب نازک نئی مشترک (Common fibular nerve) یا عصب پرونئال مشترک (Common peroneal nerve )

یک نکته:

عصب جلدی رانی پشتی (Posterior femoral cutaneous nerve) همانند عصب سیاتیک از شبکه ساکرال منشاء می گیرد که از سوراخ سیاتیک بزرگ و از زیر عضله پیریفورمیس از لگن خارج شده و به پشت ران رفته به صورتیکه تا مچ پا امتداد می یابد. شاخه های انتهایی عصب جلدی رانی پشتی با عصب سورال (شاخه ای از عصب تیبیال) ارتباط می یابد.

عصب جلدی رانی پشتی دارای شاخه های جانبی متعددی است که برخی از شاخه های آن در عصب دهی به پوست نواحی پشتی و داخلی ران، پوست قسمت پوپلیتئال (رکبی) و ناحیه فوقانی سطح پشتی ساق نقش دارند.

سیاتیکا چیست

به علایم یا مشکلاتی که ناشی از درگیری ریشه های عصبی مربوط به عصب سیاتیک یا خود عصب سیاتیک باشد، سیاتیکا (Sciatica) گفته می شود. در سیاتیکا ممکن است علائمی چون کمردرد، درد ناحیه باسن و درد و اختلال حسی ساق پا، ضعف ساق پا و پا (پشت پا و کف پا) ایجاد شود و احساس های ناخوشایند، ضعف عضلات و محل درد وابسته به فیبرهای عصبی درگیر است. معمولا درد ساق پا در سیاتیکا بیشتر نمود دارد. این مشکلات معمولا یک طرفه است ولی ممکن است در هر دو سمت ایجاد شود.

علل سیاتیکا

برخی از عواملی که ممکن است در ایجاد علایم در ارتباط با سیاتیکا نقش  داشته باشند عبارتنداز:

*فتق دیسک بین مهره ای در ناحیه انتهایی ستون فقرات

*تنگی کانال نخاعی یا تنگی سوراخ های بین مهره ای قسمت انتهایی ستون فقرات

*آرتروز ستون فقرات کمری-خاجی (لومبوساکرال)

*ضربه یا تروما

*لغزش مهره یا اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis)

*اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک (Sacroiliac joint dysfunction) 

*وضعیت های ثابت بدنی یا وضعیت های نادرست (پوسچر نادرست) به خصوص حالت نشسته

*گیرافتادن عصب سیاتیک و یا شاخه های انتهایی آن

*سندرم پیریفورمیس (Piriformis syndrome) که باعث فشار به عصب سیاتیک می گردد.

*تومورهای ستون فقرات کمری، لگن و ران

*شکستگی ها و دررفتگی ها در لگن و اندام تحتانی

*گاهی به دنبال اعمال جراحی (به عنوان عوارض عمل)

*فشارهای ممتد به عصب سیاتیک یا شاخه های انتهایی آن (پوزیشن های نادرست،گچ تنگ و چکمه بلند و تنگ)

*اختلالات عروقی مانند دیابت و سندروم ایسکمی ولکمن

*بافت اسکار و هماتوم در مسیر ریشه های عصبی یا عصب سیاتیک

*حاملگی (Pregnancy)

*کشیدگی عضلانی

*عفونت (Infection) در مسیر ریشه های عصبی یا عصب سیاتیک

درمان

با توجه به اینکه عوامل مختلفی در ایجاد علایم سیاتیک نقش دارند، تشخیص علت یا مجموعه عوامل اختلالات عصب سیاتیک، اولین و مهمترین گام قبل از هر گونه درمان محسوب می شود.

به طورکلی درمان با توجه به علت زمینه ای ممکن است در ارتباط با یک یا ترکیبی از موارد زیر باشد:

ü        درمان دارویی

ü        درمان فیزیوتراپی

ü     درمان جراحی

نقش فیزیوتراپی در سیاتیکا

اهمیت و نقش فیزیوتراپی در سیاتیکا شامل موارد زیر است:

Ø       کاهش درد و التهاب

Ø       تقویت عضلات با توجه به شرایط بیمار

Ø       تمرینات کششی مناسب با توجه به وضعیت و مشکلات بیمار

Ø       پیشرفت تدریجی تمرینات به هنگام کاهش علایم و مشکلات بیمار

Ø       تنظیم تمرینات هوازی مناسب

Ø       آموزش وضعیت بدنی صحیح به هنگام کار و فعالیت های روزمره

Ø       آموزش های لازم جهت پیشگیری از کمردرد